واکنش گیاه زعفران (.crocus sativus l) به تنش یخ زدگی در شرایط کنترل شده

رشد و نمو گیاه زعفران عمدتاً منطبق بر فصل های پاییز و زمستان است و گیاه در طی این مدت در معرض تنش سرما و یخ زدگی قرار می گیرد. این مطالعه باهدف بررسی اثر تنش یخ زدگی بر سه اکوتیپ زعفران (قائن، کاشمر و تربت حیدریه) در شرایط کنترل شده در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. به منظور ایجاد خوسرمایی گیاهان در محیط طبیعی رشد داده شده و سپس برای اعمال دماهای یخ زدگی به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند و در معرض شش دما (صفر، 4-، 8-، 12-، 16-، 20- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند. میزان پایداری غشاء سیتوپلاسمی با استفاده از شاخص نشت الکترولیت ها مورد ارزیابی قرار گرفت و دمای کشنده برای 50 درصد نمونه ها بر اساس آن تعیین گردید. درصد بقاء گیاهان سه هفته پس از تیمارهای یخ زدگی و رشد آن ها در شاسی سرد از طریق شمارش تعداد بوته ها و تعیین نسبت آن ها به تعداد بوته قبل از تیمار یخ زدگی تعیین گردید. درصد نشت الکترولیت ها، lt50el و درصد بقاء به طور معنی داری تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. بیشترین و کمترین درصد نشت الکترولیت ها در دمای 20- درجه سانتی گراد به ترتیب مربوط به اکوتیپ کاشمر و اکوتیپ تربت حیدریه بود. نتایج اثر متقابل دما و اندام نشان داد که بیشترین و کمترین درصد نشت الکترولیت ها به ترتیب مربوط به اندام برگ در دمای 20- درجه سانتی گراد و بنه در دمای صفر درجه سانتی گراد بود. اکوتیپ های قائن و کاشمر بیشترین و اکوتیپ تربت حیدریه کمترین مقدار lt50el را داشتند. همبستگی معنی داری (**0/82 =r) بین درصد نشت الکترولیت ها و lt50el بنه زعفران مشاهده شد، به طوری که با کاهش درصد نشت الکترولیت ها، دمای 50 درصد کشندگی کاهش یافت. هر سه اکوتیپ زعفران تا دمای 12- درجه سانتی گراد 100 درصد بقاء داشتند و با کاهش بیشتر دما درصد بقاء کاهش یافت و کمترین درصد بقا در دمای 20- درجه سانتی گراد مشاهده شد. نتایج این آزمایش نشان داد که اکوتیپ تربت حیدریه از کمترین درصد نشت الکترولیت ها، کمترین lt50elو بیشترین تحمل نسبت به تنش یخ زدگیبرخوردار بود.